Dawne nazwy miejscowości
Lestny (1477), Lissney (1558), Leśne (1560), Leznci (1641), Lesenei (1747), Leschney (1765. 1789), Leischney (1778), Lutirbach (1358), Leschnei (1816), Lóschney (1631, 1830-1930) Talheim (1930-1945), Leśna (po 1945).
Etymologia nazwy wsi
Prawdopodobnie dawna, topograficzna nazwa wsi utworzona została od czeskich słów leseny, lub liseney. W czasach nowożytnych nazwa wsi miała końcówkę -ney, typową dla okolic Lewina (Slaney, Tschischney, Krzischney, Tscherbeney, Strausseney, Blaschney) oraz Nachodu. Polscy etymolodzy uznali najstarszą nazwę osady za powstałą od polskiego przymiotnika leśny. W 1930 r. w trakcie germanizacji nazw miejscowości prowincji śląskiej zmieniono nazwę wsi na Talheim. Obecna nazwa miejscowości Leśna nawiązuje do lokalnej tradycji.
Historia wsi i dóbr
Wieś wzmiankowana była po raz pierwszy w r. 1477, kiedy należała do dóbr homolskich. Pozostała w jej ramach do 1595 r., a później weszła w skład królewskich dóbr kameralnych. W latach 1650-1693 r., a prawdopodobnie w 1684 r., została kupiona od cesarskiej komisji alienacyjnej przez właścicieli majętności szczytniańskiej. W latach czterdziestych XIX w. Leśna znalazła się w ramach dóbr łężyckich. Od czasów nowożytnych wieś ta należała do parafii w Lewinie Kłodzkim.
W czasach nowożytnych Leśna była bardzo małą osadą, w poł. XVI w. znajdowały się na jej terenie 4 posesje. Posesje w Leśnej zajmowali ok. 1631 r. zagrodnicy. Do 1747 r. we wsi wzrosła ilość gospodarstw, gdyż obok 4 kmieci (drobnych, identyfikowanych z zagrodnikami) odnotowano 8 zagrodników i chałupników. W 1789 r. znajdowało się we wsi 12 gospodarstw zagrodniczych i chałupniczych.
Leśna była więc małą miejscowością, zasadniczo zagrodniczo-chałupniczą, której mieszkańcy utrzymywali się z rolnictwa, a w 2 poł. XVIII w. z tkactwa. Zajmowała się nim prawie cała ludność osady. Dzięki tkactwu poprawiła się sytuacja ekonomiczna mieszkańców Leśnej, co rzutowało na wzrost spożycia mięsa. Dowodzi tego fakt, że ok. 1789 r. mieszkał też we wsi rzeźnik. Okres prosperity zakończył się na początku XIX w. Tkactwo jednak nie zanikło i w 1 poł. XIX w. użytkowano we wsi 11 krosien. Nie było w Leśnej lokalnego przemysłu, dlatego też w 1 poł. XIX w. przeżywała regres, wyrażający się głównie poprzez znaczący spadek liczby jej ludności, Sytuacja poprawiła się ok. r. 1857, kiedy to liczba mieszkańców Leśnej znacznie wzrosła, osiągając poziom z 1789 r. (80 osób). Później miał miejsce systematyczny spadek liczby ludności wsi. W 2 poł. XIX w. Leśna znalazła się na szlaku z Lewina na Grodziec i do Karłowa. Dlatego też powstała we wsi gospoda. W okresie międzywojennym z rolnictwa utrzymywali się 2 zagrodnicy. Inni mieszkańcy żyli z rzemiosła (hafciarstwo) i usług oraz z pracy najemnej.
Układ przestrzenny wsi
Leśna położony jest w północno-wschodniej części Wzgórz Lewińskich, przy lokalnych gruntowych drogach łączących się z szosą z Lewina do Dusznik, z Lewinem i okolicami Kulina Kłodzkiego. Wieś znajduje się w dolinie cieku wodnego, zasilającego Bystrą, na wysokości około 590-610 m n.p.m. Miejscowość otaczają niewielkie użytki rolne oraz małe lasy i zagajniki.
Około połowy XVIII wieku Leśna miała układ wielodrożny i podobny zasięg jak w końcu XIX stulecia. Około 1824 r. wykształcony już był obecny, zasadniczy układ dróg, a wieś zachowała swój dawny układ. Siedlisko wsi było wówczas znacznie zredukowane do parcel z zagrodami. Obecnie dawny układ wsi uległ zatarciu ze względu na zniszczenie zabudowy.
Zabudowa wsi
W poł. XVIII w. zabudowę wsi tworzyły skromne, rozproszone, pojedyncze budynki, zapewne mieszkalno-gospodarcze. W końcu XIX w. zabudowa wsi została co prawda zagęszczona, ale zachowała podobny charakter. Współcześnie zabudowa wsi uległa w większości zniszczeniu. Istnieją tylko 3 gospodarstwa.
Tabelaryczne zestawienie danych statystycznych
Gmina wiejska | Instytucje publiczne i przemysł | |||
Rok | Areał | Domy | Ludność | |
1789 | 80 | 14 tkaczy lnu | ||
1816 | 47 | |||
1830 | 11 | 38 | 11 krosien | |
1857 | 80 | |||
1867 | 56 | |||
1871 | 11 | 43 | ||
1885 | 126 | 14 | 77 | |
1895 | 14 | 52 | ||
1905 | 12 | 54 | ||
1910 | 57 | |||
1933 | 37 |
Informacje zaczerpnięte z:
Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego we Wrocławiu.
Studium środowiska kulturowego gminy Lewin Kłodzki woj. Wałbrzyskie, tom II, miejscowości.
Iwona Rybka-Ceglecka – historia
Maria Boguszewicz i Donata Wiśniewska – archeologia
Anna Ornatek – plansze
Wrocław 1998r.