Dawne nazwy miejscowości

Tasov (1477), Tasow (1558). Tassow (1560). Tassaw (1631), Tost (1736, ok. 1750), Taßau (1789), Dasow (bez daty), Dassaw (1857), Tassau (1631, ok. 1750, 1765, 1830-1945), Taszów (po 1945).

 

Etymologia nazwy wsi

Czeska nazwa miejscowości prawdopodobnie brzmiała Dasow, mogła być utworzona od czeskiego czasownika tasiti (wywijać, wymachiwać) lub od czeskiej nazwy osobowej Tas. W tym ostatnim przypadku w połączeniu z końcówką -ow oznaczałaby wieś Tasa. Warto tu zaznaczyć, że omawiana, historyczna nazwa wsi ma swe odpowiedniki w Czechach, np. Taśov, lub Tasov.
Nazwa ta była w przeszłości różnorodnie zapisywana, najbardziej odmiennie w 1 poł. XVIII w. Brzmiała wówczas Tost. Znalazło to swój wyraz nawet nazwie ulicy Lewina Toster-gasse (dziś ul. Okrzei).

 

Historia wsi i dóbr

Miejscowość wzmiankowana była po raz pierwszy w 1477 jako należąca wówczas do dóbr homolskich. Po ich rozwiązaniu w 1595 r. Taszów znalazł się w ramach dóbr kameralnych a w 1684 został zakupiony od cesarskiej komisji alienacyjnej przez właścicieli majętności jeleniowskiej. W 1598 znajdowały się we wsi dobra sędziowskie, które kupił wówczas od miasta Lewina Franz Groemel. Wieś należała do parafii lewińskiej.
W 1631 r. znajdowało się 13 parcel osadniczych przeznaczonych dla 10 kmieci i 3 zagrodników. Do lat 40-tych XVIII w. wieś znacznie powiększyła się gdyż w 1747 r. odnotowano 12 kmieci oraz 39 zagrodników i chałupników. Z kolei w 1765r. wzmiankowano 11 kmieci, 16 ludzi wolnych (zagrodników wolnych od pańszczyzny) oraz 6 chałupników i komorników. W 1789r. wieś zamieszkiwało 11 kmieci. 26 zagrodników i chałupników.
Taszów był wsią z dużą ilością gospodarstw kmiecych. W porównaniu z innymi miejscowościami hrabstwa należał raczej do wsi małych, ale w odniesieniu do pobliskich osad był duży. Mieszkańcy ok. poł. XVIII w. zajmowali się głównie rolnictwem. W końcu XVIII stulecia rozwinęło się tkactwo (21osób), z którego utrzymywało się 2/3 ludności wsi. W związku z tym zapewne prowadzili swą działalność na terenie wsi piekarz i kramarz. Mimo upadku wielkiego handlu płótnem na pocz. XIX w pozostał dla tkaczy nadal rynek wewnętrzny. W Taszowie produkowano w 1 poł. XIX w. wyroby bawełniane (na 11 krosnach), wyroby płócienne (na 16 krosnach) oraz lniarskie (na 13 krosnach). Działali we wsi handlarz zbożem i handlarz towarami żywnościowymi. Taszów od 2 poł. XIX w. odwiedzali kuracjusze z Dusznik oraz Kudowy udający się do Oleśnicy i Pekla w czeskich Górach Orlickich. Wykorzystywali oni zapewne drogi z Taszowa prowadzące do dwóch miejscowości w Czechach, noszących nazwy Novy Hradek i Borova. Dlatego też we wsi powstała gospoda. Liczba mieszkańców Taszowa wzrastała bardzo powoli do ok. r. 1867, kiedy to osiągnęła swój poziom najwyższy (301 osób). Później miał miejsce powolny jej spadek. W 1 poł. XX w. źródła utrzymania mieszkańców Taszowa były zróżnicowane. W okresie międzywojennym z rolnictwa żyło 4 właścicieli dóbr kmiecych i 11 zagrodników. Z rzemiosła i usług utrzymywały się (wraz z rodzinami) 4 osoby, w tym 3 tkaczy. Inne osoby zajmowały się obsługą ruchu turystycznego (oberżysta i właściciel furmanki). We wsi mieszkali też właściciele domów i dóbr (nieszlacheckich) oraz nauczyciel. Znajdowała się też tu placówka straży granicznej (Grentzschutzu). Do wsi należał przysiółek Wiesenhauser, o którym nic nie wiadomo.
Po 1945 r. Taszów został zasiedlony, ale ze względu na trudne warunki glebowo-klimatyczne, oddalenie od większych miejscowości i ograniczenia przygraniczne wyludnił się. Obecnie funkcjonuje tu tylko kilka gospodarstw. Brakuje zaplecza handlowo-usługowego. Rozwijają się natomiast letniskowe funkcje wsi. Dawna placówka straży granicznej stoi obecnie nieuzytkowana. Po­nadto część starych budynków została przystosowana na prywatne domy letniskowe.

 

Układ przestrzenny wsi

Taszów położony jest przy lokalnej drodze z Lewina Kłodzkiego do czeskich miejscowości w Górach Orlickich – Novy Hradek i Borova. Wieś rozlokowana została w południowej części Wzgórz Lewińskich (na ich styku z Orlickimi Górami), na obszarze pasma wzgórz nazywanych Taszowskimi Górkami. Znajduje się w dolinie potoku, dopływu Oleśniczki, potoku wzdłuż którego prowadzi droga ku miejscowości Novy Hradek. Wieś rozlokowana jest na wysokości około 590-670 m n.p.m. Otaczają ją głównie użytki rolne oraz lasy regla dolnego, porastające wzniesienia. Okolice Taszowa są bardzo malownicze.
Około poł. XVIII w. Taszów położony na niemal zupełnie wylesionym terenie miał układ łańcuchowy i był mniejszy niż w 2 poł. XIX stulecia. Oś układu stanowiła droga przy potoku. Na północ od wsi przebiegała droga wiodąca w okolice miasta Nove Mesto nad Metuje. Już około 1865 r. wykształcony już był obecny, zasadniczy układ dróg. Przy jednej z lokalnych dróg przebiegających na północ od wsi powstała nowa, niewielka jej część. Zanikła stara wspomniana droga ku czeskim miejscowościom, a znaczenia nabrały trzy inne wiodące przez wieś. Dwie prowadziły do Nowego Hradka a trzecia do Borowej. Siedlisko wsi w 2 poł. XIX w, było już zredukowane do parcel z zagrodami. Obecnie ze względu na zniszczenie części zabudowy siedlisko Taszowa zmniejszyło się, a dawny układ wsi uległ zatarciu. Istniejące, rozczłonkowane siedlisko miejscowości ograniczono do działek budowlanych przy rozproszonych budynkach. Drogę z Taszowa do Kotła ocieniono szpalerem z klonów jaworów.

 

Zabudowa wsi

W poł. XVIII w. zabudowa wsi była bardziej zagęszczona, a około 1865 r. znacznie rozproszona, tworzona głównie przez skromne budynki sytuowane zasadniczo kalenicowo względem wiejskich dróg. Zachowana do dziś zabudowa wsi powstała w XIX w. i w okresie międzywojennym. Współcześnie uległa znacznemu zniszczeniu.
W centrum wsi znajduje się niewielka kaplica zbudowana w 1890 r. Jest to budynek murowany, tynkowany, wzniesiony na planie prostokąta, salowy i nakryty dwuspadowym dachem z sygnaturką. Jego fasada zwieńczona trójkątnym szczytem, jednoosiowa z prostokątnym .
Kaplica ta znajduje się w sąsiedztwie dawnej placówki Grentzschutzu. Budynek ten wzniesiony w latach trzydziestych XX w., zbudowany według projektu typowego jest zbliżony, pod względem ujęcia bryły do podobnych budynków w Kotle, nieco skromniejszych i pozbawionych facjat. Budynek jest wydłużony, jednokondygnacjowy. nakryty dachem dwuspadowym z facjatą. Szczyty boczne i facjata odeskowane. Stylistycznie budynek re­prezentuje modernizm z elementami stylu rodzimego (Heimatstil).
Pozostałą zabudowę wsi reprezentują szkoła z 1878 r. oraz skromne drewniano-murowane domy mieszkalno-gospodarcze. Niektóre z nich przystosowano na prywatne domy letniskowe. Wznosi się także współcześnie nowe letniskowe budynki.
Przy drodze z Taszowa do Kotła zachowała się przydrożna kapliczka z 1876. złożona z kamiennego cokołu i żeliwnego krucyfiksu, obsadzona dwiema lipami srebrzystymi.
 

   
Instytucje publiczne i przemysł
Rok Areał Domy Ludność
1789   38 208 młyn, 21 tkaczy lnu
1816     180  
1830   39 206 11 krosien bawełnianych, 16 krosien płóciennych
1845   39 238 szkoła, młyn, 34 krosna
1867     301  
1880   50 294  
1885 386 51 292  
1895   53 274  
1905   52 221  
1910     256  
1933     186  
1950     120  
1960     99  
1970     31  
1978 236   8  

 
Informacje zaczerpnięte z:
Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego we Wrocławiu.
Studium środowiska kulturowego gminy Lewin Kłodzki woj. Wałbrzyskie, tom II, miejscowości.
Iwona Rybka-Ceglecka – historia
Maria Boguszewicz i Donata Wiśniewska – archeologia
Anna Ornatek – plansze
Wrocław 1998r.